Kulak zarı ameliyat nedir? Kimlere Yapılır?
Kulak ameliyatları yapılan durumlar
- Kulak zarı deliği veya çökmesi
- Kronik kulak akıntısı
- Kulak zarı sağlam fakat orta kulak tipi (iletim tipi) işitme kaybı olan hastalar
Kronik kulak iltihabı 3 aydan uzun süren kulak zarı deliği/çökmesi ile ara ara iltihabi kulak akıntısı ve işitme kaybı ile seyreden duruma denmektedir. Tedavi ameliyattır.
Ameliyattaki amaç;
- Orta kulaktaki enfeksiyonun temizlenmesi
- Kulak zarının kapatılarak kapalı bir orta kulak boşluğu elde edilmesi
- İşitme kaybına neden olan orta kulak kemikçiklerindeki hasarın düzeltilmesi
Bu ameliyatlara eğer sadece zar tamiri yapılıyorsa miringoplasti, orta kulak kemikçikleri de kontrol edilip hasar var ise düzeltiliyorsa timpanoplasti adı verilmektedir. Timpanoplasti ameliyatının kemikçiklerdeki hasarın düzeltilmesi derecesine göre birçok farklı tipi mevcuttur. Eğer kulak zarı sağlam fakat işitme kaybı mevcutsa ve işitme kaybı tipi orta kulak tipi (iletim) ise orta kulakta bulunan çekiç (malleus), örs (inkus) veya üzengi (stapes) adı verilen kemikçiklerde hasar, kopukluk erime veya kireçlenme mevcuttur. Bu durumda ameliyatla sağlam kulak zarı kaldırılır ve kemikçikler kontrol edilir. Ses iletimini bozan kemikçik hasarı görülür ve bu hasarı düzelten ameliyat yapılır. Bu ameliyat ise kemikçik zincir düzeltme ameliyatları (osiküloplasti) adı verilmektedir. Bu ameliyatlar eğer kulak zarı delikse zar tamiri ile birlikte de yapılabilir.
Delik veya Çökmüş Kulak Zarı Nasıl Kapatılır?
Kulak zarının kapatılması ve desteklenmesi için yama şeklinde greft olarak tanımlanan hastanın farklı dokuları kullanılmaktadır.
En sık kullanılan greft tipleri;
- Yağ dokusu
- Kıkırdak dokusu
- Kıkırdak zarı dokusu (perikondiryum)
- Kas kılıfı dokusu (fasya)
Bu dokuların hepsi kulak kepçesi veya hemen kulak üzerindeki kas dokusundan alınmaktadır. Böylece ameliyat bölgesi haricinde farklı bir kesi yapmaya gerek kalmaz. Bu dokuların alınması hastada herhangi bir ekstra ağrı veya şekil bozukluğuna yol açmaz.
Yağ Dokusu ile Kulak Zarı Kapatma Ameliyatı (Miringoplasti)
Yağ dokusu kulak memesi arkasına yapılan 1 cm’den küçük bir kesi ile alınır. Bu ameliyat kulak kanalı içerisinden mikroskop veya endoskop (kamera) eşliğinde yapılmaktadır. Artık günümüzde kamera teknolojisi oldukça geliştiğinden endoskoplar sayesinde ameliyat bölgesine hakimiyet artmış ve işlem süresi kısalmıştır. Kulak zarı kenarları kanatılarak canlandırılır ve yağ dokusu deliğe uygun boyutta hazırlanır. Delik yağ dokusu ile mantar tıpasına benzer şeklinde kapatılır. Yağ dokusunu sabitlemek için altına ve üstüne kendiliğinden eriyen sünger şeklinde tamponlar konur ve ameliyat sonlandırılır. Yağ zamanla eriyerek yerini yeni kulak zarına bırakır. Bu ameliyat kısa süren ve ameliyat sonrası ağrısız bir işlemdir. Başarı oranı yani zarın kapanma oranı uygun vakalarda oldukça yüksektir. Kulak akıntısı olmayan, zar deliği küçük olan, işitme kaybı problemi olmayan hastalar için uygun bir yaklaşımdır.
Kıkırdak Dokusu ile Kulak Zarı Kapatma Ameliyatı (Miringoplasti)
Kıkırdak dokusu kulak ameliyatlarında günümüzde oldukça sık kullanılmaya başlanmıştır. Hem kulak zarı kapatmak için hem de orta kulak kemikçiklerin hasarını düzeltmek amaçlı kullanılmaktadır. Kıkırdak dokusu erimeye ve enfeksiyona dayanıklı olması ve zar deliğine uygun olacak biçimde şekillendirilebilmesi avantajlarıdır. Kulak kepçesi kıkırdak dokudan oluşmaktadır. Kulak yolunun hemen önündeki tragus denilen kıkırdak çıkıntıdan küçük bir kesi yapılarak istenilen boyutta alınabilir. Ayrıca kesi kulak yolu içinde saklı kaldığından kozmetik bir problem yaşanmamaktadır.
Ameliyat kamera sistemi ile endoskop yardımı ile kulak kanalından girilerek yapılır. Kulak zarı deliği etrafı kanatılarak canlandırılır. Deliğe uygun olacak boyutta kıkırdak grefti etrafına çentik açılarak kulak zarına asılı kalacak şekilde yerleştirilir. Ameliyat sonrası iyileşme hızlıdır. 1 ile 3 ay içinde tam iyileşme sağlanabilir.
Kulak Zarı Ameliyatı Nasıl Yapılır?
Kulak ameliyatı kronik kulak zarı deliğini kapatmak, çökmeyi kaldırıp desteklemek ve orta kulaktaki kronik enfeksiyonun temizlenmesi için yapılır. Amaç, hastada yol açtığı işitme kaybı ve kulak akıntısını yok etmektir.
Orta kulak boşluğuna ulaşmak için birçok teknik kullanılmaktadır. Genel olarak 3 yaklaşım mevcuttur.
- Kulak arkasından kesi yaparak
- Kulak deliği önünden kesi yaparak
- Endoskopik kamera ile kulak yolundan kesi yapmadan
Kesi yapılarak yapılan ameliyatlar mikroskop altında yapılırken kulak yolundan kesisiz ameliyatlarda endoskop denen ince kameralar kullanılmaktadır.
Yaklaşım şekli; kulaktaki hasarın tipine, hastalığın yaygınlığı ve derecesine ve cerrahın seçimine göre değişmektedir.
İlaç tedavisine dirençli kronik kulak akıntısı varlığında, ilerlemiş ve yaygın kulak iltihaplarında, yaygın kolesteatom vakalarında kulak kemiğindeki (mastoid kemik) iltihabın da temizlenmesi gereklidir. Bu işleme mastoidektomi denmektedir. Bu işlem genel olarak kulak arkası kesi ile yapılmaktadır.
Kulak zarı ameliyatında yaklaşım yolları farklı olsa da ameliyat prensipleri benzerdir. Öncelikle delik olan zarın etrafı kanatarak canlandırma işlemi yapılır. Sonrasında dış kulak yolu cildine kesi yapılarak kulak zarı arkasından orta kulak boşluğuna girilir. Çekiç, örs ve üzengi isimli orta kulak kemikleri ayrıntılı olarak kontrol edilir. İşitme kaybına neden olabilecek kemikçiklerdeki titreşimi bozabilen erime, kayma ve kireçlenme varsa düzeltilir. Sonrasında ameliyat bölgesinden alınmış olan kıkırdak veya kas kılıfı zarı deliğe uygun olacak boyutta şekillendirilir ve zarın altına delik kapatacak şekilde konur. Üzerine dış kulak yolu cildi ve delik olan bakiye zar dokusu konur yani bir anlamda yama yapılır. Üzeri kendiliğinden eriyen süngersi tamponlarla desteklenir ve ameliyata son verilir.
Kemikçik zincir düzeltme ameliyatları nasıl yapılır?
Ses bir titreşimdir. Sağlıklı bir işitmeye sahip olabilmek için bu ses titreşiminin düzgün bir şekilde iç kulaktaki ses titreşimini algılayan hücrelere ulaşması gereklidir. Dış kulak kanalından giren ses titreşimi önce kulak zarını titreştirir. Zarın arkasında orta kulak boşluğu içerisinde birbirleri ile eklem yapan 3 adet kemikçik mevcuttur. (Çekiç, örs ve üzengi) Üzengi kemiğinin tabanı iç kulak ile oval pencere denilen bir açıklık ile bağlantılıdır. Ses dalgası kulak zarını titreştirdiğinde bu 3 adet kemikçik de titreşerek sesi iç kulağa gönderir. İç kulak hücreleri bir sıvı içerisindedir. Ses titreşimi bu sıvıda bir dalga hareketi oluşturur. Bu hareketi algılayan özellikli iç kulak hücreleri bu dalga hareketini elektrik enerjisine çevirir. Bu elektrik enerjisi de işitme siniri vasıtasıyla beyindeki işitme merkezine ulaşır. Elektrik enerjisi işitme merkezinde deşifre edilerek biz gelen sesi algılamakta ve anlayabilmekteyiz.
Eğer bu ses titreşimi yeterli seviyede iç kulağa ulaşmaz ise işitme kaybı oluşur. Buna iletim tipi işitme kaybı denir. Dış kulak kanalını tıkayan kulak kiri, kulak zarındaki delik/çökme veya kemikçiklerde bir kopukluk erime veya kireçlenme iletim tipi işitme kaybına yol açabilir.
Kronik kulak iltihapları, ilerleyici iltihap olan kolesteatom, orta kulak kireçlenmeleri hem kulak zarında hem de orta kulak kemikçiklerinde harabiyet yapabilir ve sonuç olarak işitme kaybı meydana gelir.
İşitmeyi arttırmak için hasarlı orta kulak kemikçiklerinin düzeltilmesi ameliyatına osikuloplasti denir. Hasarlı olan kemikçiğin durumuna göre birçok farklı tipi mevcuttur. Bu ameliyat sırasında kemikçikteki kopukluk ve erimeyi düzeltmek için kemik çimentosu, hasarlı kemik yerine kullanmak için titanyum ve teflon protezler veya hastanın kendi kemik dokusu kullanılmaktadır. Amaç zardaki ses titreşiminin sağlıklı bir şekilde iç kulağa ulaştırılmasıdır.
Bu ameliyatlar zar deliği onarımı sırasında da yapılabilmektedir. Bu ameliyatlarda kulak zarı tamiri sırasında kullanılan cerrahi yöntemlere benzer yaklaşımlar kullanılmaktadır. Kulak arkası veya önü kesi yaparak mikroskobik olarak veya endoskop kameraları ile kulak kanalında girilerek kesi yapmadan gerçekleştirilebilir. Dış kulak kanalı cildine kesi yapılır. Kulak zarı ile birlikte öne kaldırılıp orta kulak boşluğuna girilir. Kemikçikler kontrol edilir. Hasarın hangi kemikçiklerde olduğu tespit edilir. Hastaya en uygun yöntem seçilerek bu hasar düzeltilir.
En sık görülen kemikçik problemi örs kemiğinde görülmektedir. Bu durumda örs ile üzengi arasında bağlantı kopmuştur. Ses titreşimi üzengiye geçmez. Bu durumda kemik çimento kullanarak üzengi kemiği ile örs veya çekiç kemiği arası bağlantı tekrar sağlanır.
Alternatif olarak üzengi ile çekiç veya kulak zarı arasına yerleştirilen bir protez veya hastanın kendi kemiği ile ses titreşim iletimi sağlanabilmektedir.
Diğer sık görülen kemikçik zincir problemi ise üzengi kemiği hasarıdır. Bu hasar kemiğin erimesi veya kireçlenmesi sonucu oluşmaktadır. Bu durumda zardan gelen ses titreşimi çekiç ve örs kemiğini titreştirir, fakat üzengi kemiği olmadığında ses titreşimim iç kulak açıklığı olan oval pencereye yeterli düzeyde ulaşamaz ve belirgin bir iletim tipi işitme kaybı oluşur. Bu durumda oval pencere ile zar veya diğer kemikçikler arası bağlantının tekrar kurulması gereklidir. Bunun için özel tasarlanmış protezler veya hastanın kendi kemiği kullanılabilmektedir.
Kulak Ameliyatı Sonrası Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
Kulak zarı ve orta kulak ameliyatları hasta açısından oldukça konforlu ameliyatlardır. Genel olarak ameliyat sonrası ağrı çok hafif düzeyde veya hiç olmaz. Basit ağızdan alınan ağrı kesiciler yeterli olmaktadır.
Ameliyat bitiminde ameliyat bölgesini korumak için kulak kanalına tampon konmaktadır. Bu tamponlar genelde 7-10 gün civarında alınmaktadır. Tamponlar alındıktan sonra yara iyileşme sürecinde antibiyotikli kulak damlaları kullanılmaktadır. Ameliyat sonrası 2 gün kadar kulağın pansumanla kapatılması enfeksiyonu önlemek için faydalıdır. Sonrasında pansumana gerek olmamaktadır. Kulak içine eriyen tamponlar konduğundan erken dönemde o kulakta dolgunluk hissi normaldir.
Ameliyatın endoskopik yapılması hastanın ameliyat sonrası konforunu ve hayat kalitesini arttıran bir durumdur. Ağrı ve kulak kepçesinde his kaybı çok daha az olmaktadır. Kesi yeri olmadığından gözlük kullanımında bir sıkıntı yaşanmamaktadır.
Kulak ameliyatların iyileşme periyodu yapılan cerrahinin genişliği ve tipine göre 3 ile 6 ay arasıdır. 10 -14 günlük istirahat edilmesi genelde yeterlidir.
Kulak ameliyatlarında komplikasyon riski (istenmeyen sonuçlar) oldukça düşük orandadır. Bu oranlar %1’in altında da olsa; işitme kaybı, vertigo ve yüz felci açısından hastalar yakın takip edilmelidir.
Ameliyat sonrası dikkat edilmesi gereken durumlar
- Ameliyat sonrası önerilen ilaçlar düzenli kullanılmalıdır.
- Erken dönemde ıkınma, ağır yük kaldırma ve efor gerektiren işler yapılmamalıdır.
- İlk 1 ay ağır efor gerektiren sporlardan uzak durulmalıdır
- Kulak ameliyatına özel bir diyet yoktur. Herhangi bir kısıtlama bulunmamaktadır. Fakat erken dönemde kabızlık yapabilecek gıdalardan uzak durulmalıdır.
- Ameliyat bölgesi sudan korunmalıdır.
- Yara yeri ve kulak içi pansumanın yapılması açısından önerilen tarihlerde kontrole gelinmelidir.
- Erken dönemde üst solunum yolu enfeksiyonlarından korunmak açısından önemlidir. Burun tıkanıklığı, akıntısı, hapşırma ve öksürük ameliyat bölgesinde iyileşmeyi bozabilen faktörlerdir.