BİR İNSANIN NEDEN BAŞI DÖNER?
Baş dönmesi denge sistemi bozukluğunun bir bulgusudur. Sağlıklı bir dengeye sahip olabilmek için iç kulak denge organından, gözümüzden ve tüm iskelet kas sisteminden veriler beyindeki denge merkezlerine sağlam bir şekilde aktarılmalıdır. Beyin sapı ve beyincikteki denge merkezlerinde bu veriler işlenir. Bu merkezlerden tüm iskelet kas sistemine uyarılar gönderilerek biz sağlıklı bir şekilde ayakta durabilmekte, düşmeden hareket edebilmekteyiz. Bu karmaşık refleks sistemi içinde oluşan herhangi bir bozukluk denge bozukluğu ve baş dönmesi ile sonuçlanmaktadır. Denge sistemi içerisinde görülen en sık bozukluk iç kulak denge organı kaynaklıdır. Her 2 kulakta bulunan denge organı birbirleri ile uyum içinde çalışmaktadır. Bir kulakta oluşan bozuklukta bu uyum ve ahenk bozulur. İç kulaktan beyindeki denge sistemine hasarlı uyarılar gitmeye başladığında baş dönmesi, bulantı ve kusma atakları başlamaktadır.
Baş dönmesine neden olan birçok iç kulak hastalığı mevcuttur. En sık görülen halk arasında kristal oynaması olarak bilinen benign paroksismal pozisyonel vertigodur. Diğer sık nedenler ise; iç kulak denge siniri iltihaplanması (vestibüler nörinit), iç kulak basınç artışı hastalığı (Menier Hastalığı), iç kulak migreni (vestibüler migren) iç kulak enfeksiyonları (labirentit) dir.
ANİ BAŞ DÖNERSE NE YAPMALI? / BAŞIM DÖNÜYOR NE YAPMALIYIM?
Ani başlayan baş dönmesi birçok acil hastalığın ilk bulgusu olabilir. Bu yüzden ihmale gelmez ve geçer diye beklememek gereklidir. Denge sistemini bozan birçok hastalık kendini ani baş dönmesi ile gösterebilir. Ayrıca denge sistemi haricinde ani tansiyon düşmesi veya yükselmesi, ani kan şekeri düşmesi ve kalp ritim bozuklukları ani başlayan baş dönmesi ile bulgu verebilir. Bu yüzden ani baş dönmesi başladığında kişi kendini öncelikle güvenli bir ortama almalıdır. Baş dönmesi sonrası düşme veya baygınlık oluşabileceğinden mutlaka oturur veya yatar pozisyon alınmalıdır. Taşıt kullanırken veya iş yaparken baş dönmesi başlar ise hemen yaptığınız işi bırakıp, aracı güvenli bir yere park etmek olası kazaları önlemek açısından hayati önem taşır.
Baş dönmesi acil tıbbi müdahale gerektiren bir hastalığın habercisi olabilir. En sık neden iç kulak hastalıkları olsa da özellikle yaşlı, kronik kalp damar hastalığı, pıhtılaşma bozukluğu, şeker hastalığı olan hastalarda beyin içi kanama veya pıhtı atması da baş dönmesi ile bulgu verebilmektedir. Bu yüzden en kısa sürede hekime veya acil servise ulaşmak gereklidir.
Baş dönmesinde en kritik nokta buna neden olan hastalığın iç kulaktan mı veya beyin kaynaklı mı olduğunun ayırımının yapılmasıdır. Bunun yapılabilmesi için de mutlaka ayrıntılı bir muayene, denge testleri ve gerekirse tomografi ve MR gibi radyolojik tetkik gereklidir.
SIRT ÜSTÜ YATINCA NEDEN BAŞ DÖNER? / DÜZ YATINCA BAŞIM DÖNÜYOR / YATAKTAN KALKINCA BAŞIM DÖNÜYOR / YATAKTA SAĞA SOLA DÖNERKEN BAŞIM DÖNÜYOR/ YATAKTA DÖNERKEN BAŞIM DÖNÜYOR
Vücut veya baş pozisyonundaki değişikliklerle baş dönmesinin tetiklenmesi özellikle iç kulak kristal oynaması hastalığı ile ilişkilidir. Yatağa yatarken veya kalkarken, yatakta sağa veya sola dönüş sırasında ani başlayan ve genelde 1 dakikadan kısa süren şiddetli baş dönmesi tipiktir. Baş dönmesi bazen ayakta eğilirken veya sağa sola başı hızlı çevrildiğinde de oluşabilir. Baş dönmesi etraf veya kendi döner tarzda oldukça şiddetli hasta açısından korkutucu bir tablodur.
Kristal oynaması tedavisi mümkün bir hastalıktır. Hasta baş dönmesini hissettiği anda düşme açısından kendini güvenli bir ortama almalıdır. Eğer yatakta başlamış ise baş hareketini sabitleyerek baş dönmesinin geçmesini beklemelidir.
Bu hastalığın tanısı ve tedavisi için mutlaka KBB hekimi muayenesi gereklidir. Baş ve vücut belirli pozisyonlara getirilerek kristal oynamasının varlığı, hangi kulakta olduğu ve o kulağın hangi kanalında olduğunun tespiti tedavi öncesi önemlidir. Bu tanı manevraları sırasında gözde oluşan nistagmus dediğimiz sıçrayıcı göz hareketleri oluşması tanı için en önemli bulgudur. Bu göz hareketlerinin yönünün tespiti için videonistagmografi (VNG) denilen özellikli gözlük kullanılması tanıyı oldukça kuvvetlendiren bir unsurdur.
Kristal oynamasının tedavisi manevradır. Hangi kulağın hangi kanalında kristal kayması olduğu tespit edildikten sonra o kanala özgü tanımlanmış manevraların yapılması gereklidir. Genel olarak hastaların %80 -90 ‘ı tek bir manevra ile düzelir. Nadiren tekrarlayan manevralar gerekmektedir. Manevra yapmakta zorlanan, bel boyun problemi olan ve yaşlı hastalarda manevra koltuğu kullanarak hem hasta konforunu hem de tedavi başarısı arttırılabilir.
